Пакелде ўдыр – Шымавий.
Марий калык йомак негызеш возымо пьесе. Рольым модыт:
Аштывай (шо‰го кугыза).
1-ше йоча.
2-шо йоча.
3-шо йоча.
Изава.
Шымавий.
Рывыжиге.
Маскаиге.
Мера‰иге.
Кайыккомбо-влак.
1-ше ужаш.
Йоча-влак ден Аштывай коча, э‰ырварам кучен, кутырен-кутырен, колым кучен каят.
1-ше йоча: Кочай, Пакелде ер ден Шем ерым молан тыге лўмденыт?
2-шо йоча: Пакелде ерыште колжат моткоч шуко, тушеч нигунам яра от кай.
3-шо йоча: Шем ерыште колжат уке ала-мо. Мо э‰ерым кышкенам, иканат чў‰галын огыл.
Аштывай: Пешак эскерыше улыда, уныкам-влак, моктем. Чынак, Пакелде ерыште колжат шуко, вўдшат пеш ямле, воктенысе отышто кайык-влакшат веселан мурат. А Шем ерыште, воктеныже – чыла шып. Эсогыл, тиде ерыште ужавамат от уж, от кол.
1-ше йоча: Кочай, молан тыге?
Аштывай: Теве айста тиде кашташ шинчына. (Шинчыт). Ну, колыштса. Тиде пеш ожно лийын, уныкам-влак. Шем ер олмышто тунам Пакелде кугызан суртшо шинчен. Ватыже ондак колен колтен. Суртышто Пакелде ден Шымавий лўман изи ўдыржє веле кодыныт. ™дыржылан тунам лу ийрак веле лийын, докан. ™дырамаш деч посна сурт сомылым тєрлен шогаш неле, садлан Пакелде вашке пошкудо илем гыч вес ватым конда. Изава Шымавийым вигак йєратен огыл.
З а н а в е с.
2-шо ужаш.
Сценыште ўстембал. ™стембалне кинде, кўмыжыштє кудалтыме паре‰ге, кружка. Шымавий пєртым ўштеш. Карнышт-карнышит, изава пурен шогалеш.
Изава: Вашке кечывал шуэш, тый иже пєртым ўштшыла коят. Вожылдымо! Е‰же мом ойла! От уж мо, пуракым пеш тўргыктылат, выньыкетшым нєрташ шотет уке мо?
Шымавий: Авий, альыже вольыкат каен огыл. Ушкалым веле лўштен пурышым, шєрым шўрышым. Выньыкемат нєртенам веле.
Изава: Каргашаш але нолнер улат! Кочкашыже эшеат ыштен отыл мо? Кудалтыме паре‰гым веле орален шынденатыс!
Шымавий: Шўр кєршєк ко‰гаште. Лукташ да пышташ веле.
Изава: Тугеже лук да пыште! Мом вучен шогет?
Изава кая. Шымавий кєршєкым ко‰га гыч луктеш, кўмыжышкє шўрым темен шында. Изава толешат, ўстелтєрыш пурен шинчын, кочкаш тў‰алеш.
Изава: Шылжым мо шагал пыштенат? Ала шке шолып шўшкынат?
Шымавий: Ачийлан кочкашыже пўтырал колтышым. Сонарышке але кече лекме деч ончычак лектын кайыш.
Изава: (кочкын-кочкын) Арам логар тўшка! Кочкаш гын – шылым, шєрым, пашам ышташ гын – пушыштат уке! Тыйже мом ончен шогет? Кочкаш шолтымет годым темын отыл мо? Уна тўрветшат, коям кочкын, йылгыжеш веле. Проворный ўдыр эрден-эрак вўдым конден шында, тыйын ик чўчалтыш вўдет уке! Мий, памашыш вўдлан ошкыл!
З а н а в е с.
3-шо ужаш.
Шымавий, в¢дварам вачеш пыштен, памаш деке в¢длан вола. Толын шумеке, ведырам шынден, кашка ¢мбак шинчеш, мураш т¢‰алеш.
Шымавий: (мура)
Виче в¢дшº пешак келге –
Пашмам уке вончалаш,
Куэрлаште к¢йын снеге –
Атем уке погалаш.
Ойго дене чонем темын –
Авам уке чаманаш,
Шинчав¢д шинча тич темын –
Авам уке шыматаш. (шортеш)
Изи янлык-влак чодыра гыч лектыт.
Рывыжиге: Ит шорт, Шымавий. (™дырым вуйжо гыч ниялта.) Адакат изават чоныш шуктыш. Эх, могай шучко айдеме!
Мера‰иге: Адакат пукшыде луктын колтыш, докан. На, теве мыйын кешырем уло. Коч.
Маскаиге: А мый лопшудо лышташеш пºчыжым погышым. Нал, коч.
Шымавий: Тау, изи йолташем-влак. Те огыл гын, мый илышын порылыкшым йºршын мондем ыле.
Тиде жапыште вуй ¢мбач кайыккомбо-влак кычкырен-кычкырен эртат.
Шымавий: (ш¢лыкын) Адакат ке‰еж эртыш. Ке‰ежымже мылам сай: чодыра – суртем, ужар олык – юарлыме верем. Вашке теле толеш, мылам йºсº жап шуэш. Эх, нине мотор кайык-влак дене чо‰ештен кайышаш ыле. Шулдыремже уке шол! (Кугун ш¢лалта.) Йºра, изи йолташем-влак, кызытеш чеверын. Мыланем в¢дым на‰гаяш жап. Уке гын изавам адак нулташ т¢‰алеш.
Рывыжиге, маскаиге, мера‰иге: Чеверын, поро Шымавий. Чеверын.
Шымавий кая.
Рывыжиге: Могай мотор, шыма ¢дыр. Л¢мжº гаяк.
Мера‰иге: Кунам орлыкшылан мучаш толеш гын?
Маскаиге: Тудым чаманен налашат нигºлан: ачаже эре сонарыш, кол кучаш коштеш. Эр гыч кас марте чодыраште. ™дыржын орланен илымыжым огешат пале. А Шымавий вуйым шияш огеш тошт.
Рывыжиге, маскаиге, мера‰иге: Туге, туге. Эх-эх-эх. (Каят.)
З а н а в е с.
4-ше ужаш.
Пакелдын кудывечыже. ™стел воктен изава шога. Шылым п¢чкеда, кочкеш. Шымавий в¢дым нумалын пура.
Изава: Мо, мален колтышыч мо? Чай шолташат в¢д уке, ньыпызий! Кугу лийме семын йолагай лият ала-мо!
Шымавий: Памашыже пеш тораште, да.
Изава: Писынрак тарванылман! (Кочкеш.)
Шымавий (кидшым шуен): Авий, м¢шкырем пеш шужен, изиш шылетым мыламат пу.
Изава: На, ш¢ш!
Тыге манын, Шымавийын шуйымо парняжым к¢зº дене руалеш. ™дыр, л¢дмыж дене кычкырал колта, руалме парня-шамычшым кормыжта да шортын, кудывече гыч лектын куржеш.
З а н а в е с.
5-ше ужаш.
Шымавий, шортын-шортын, адак памаш шинча воктеке миен шинчеш. Сусыр кидшым в¢дылмº ош солыкшо в¢р дене йошкарген.
Шымавий: Эх, авием! Ужат мо, мом шучко ¢дырамаш ¢дырет дене ыштыш? Орланымем, шортмем колат мо, авий! (М¢гырен шортеш.)
Тиде жапыште адакат вуй ¢мбалне кайыккомбо когоклымо й¢к шокта.
Шымавий: (вуйым нºлтен, кычкыраш т¢‰алеш) Ош суксо гай кайык-влак! Налза мыйымат пеленда! Сºрвален йодам!
Комбо т¢шка, ¢дырым чаманен, «чо‰ештен вола». Йырже пºрдеш, кушта, ¢мбакыже шулдырым пышта. Пырля куштат, пºрдыт да чо‰ештен каят. Почешышт чодыра гыч рывыжиге, маскаиге, мера‰иге лектыт, кидыштым кайыккомбо т¢шкалан р¢зат.
Рывыжиге: Шымавийна кайыккомбыш савырнен, нунын дене чо‰ештен кайыш.
Мера‰иге: Кажне шошым нине кайык-влакым куанен вашлиеш ыле, кажне шыжым шортын ужата ыле. Эре пеленышт чо‰ештен каяш шонен, «шулдырем уке шол» манеш ыле. Ынде шонымыжо шуо.
Маскаиге: Тек Шымавийнан илышыже кайыккомбын шулдыржо гаяк поро, ару, ошо, волгыдо лиеш.
Рывыжиге, мера‰иге, маскаиге: Чеверын, Шымавий! (Каят.)
З а н а в е с.
6-шо ужаш.
Аштывай ден изи колызо-влак лектын, кашка ¢мбаке шинчыт.
Аштывай: Теве тыге Шымавийым кайыккомбо-влак, чаманен, пеленышт на‰гайышт. Шочмо сурт ¢мбачын эртымыже годым Шымавий сонар гыч пºртылшº ачажлан «чеверын, ачий!» манын кычкыралын. Пакелде, ¢дыржын й¢кшым пален, кайыккомбо т¢шка почеш куржын. Куржын, куржын, ярнен камвозын, тушанак колен. Камвочмо верыштыже кугу ару ер лийын шинчын. Кызыт ме тиде ерым Пакелде ер манына.
1-ше йоча: А изаваже куш лийын?
Аштывай: Кайыккомбо-влакын сурт ¢мбач чо‰ештымышт годым тудо пºртыштыжак лийын. Трук ала-могай юзо вийлан кºра мланде шелын каен, да сурт мланде йымак порволен. Пºрт йоммо вереш шем в¢д налын. Илен-толын тиде ерым Шем ер манаш т¢‰алыныт.
2-шо йоча: Могай о‰ай йомак!
Аштывай: Кеч йомак манза, кеч чын, но ер-влак улыт, койышыштымат шкеак ужыда. Ну, йºра. Мº‰гº велыш тарваныман. Айста, каена.
Коча ден йоча-влак каят.
З а н а в е с.
Мучаш.
2003 ий.